Fit4Surgery is een programma voor patiënten die geopereerd gaan worden. Het heeft als doel om de conditie van de patiënt te verbeteren, zodat iemand beter bestand is tegen de operatie. ‘Hoe fitter erin, hoe fitter eruit’. Dit wordt prehabilitatie genoemd. Het programma bestaat uit fysieke training, verbeteren van voeding, mentale begeleiding, het behandelen van specifieke ziekten of kwetsbaarheden en het stoppen met roken en drinken van alcohol. Ook in de korte tijd die er soms is tussen moment van diagnose en operatie, kan de conditie flink verbeterd worden. Dit resulteert onder andere in minder complicaties, kortere opnameduur en sneller herstel

Prehabilitatie wordt momenteel vooral toegepast bij patiënten die geopereerd worden in verband met darmkanker. Dit zijn doorgaans operaties met veel complicaties en een langdurig herstel. Maar ook voor operaties aan andere organen in buik of romp is prehabilitatie zinvol. Het is altijd verstandig om zo fit mogelijk aan een operatie te beginnen.

Tijdens de intake wordt het programma voor jouw specifieke omstandigheden ingericht. Het programma bevat de volgende onderdelen:

• Fysieke training
• Verbeteren van voeding
• Mentale begeleiding
• Het stoppen met roken en drinken van alcohol

De effecten van deze onderdelen samen zijn groter dan de onderdelen apart. Prehabilitatie vindt plaats op indicatie van de medisch specialist die de operatie uitvoert en wordt begeleid door een groot aantal zorgverleners: de behandelend chirurg, fysiotherapeut, diëtist, en zo nodig de psycholoog, internist, en geriater. Het doel van het programma is om zo fit mogelijk te worden voordat je geopereerd wordt.

Hieronder kun je meer lezen over ieder onderdeel van het programma.

Intake op maat
Meteen na het gesprek met de behandelend chirurg word je doorverwezen voor een prehabilitatie-intake gesprek. Tijdens dat gesprek wordt gekeken wat allemaal nodig is om het programma te volgen. Sommige mensen hebben bijvoorbeeld suikerziekte of bloedarmoede, dat fysieke training in de weg kan staan. Dan zal eerst de bloedarmoede behandeld moeten worden, voordat gestart kan worden met fysieke training. Het grootste onderdeel van het programma is de fysieke training en daar zal ook zo snel mogelijk mee gestart worden na de intake.

Fysieke training
De fysieke training bestaat uit kracht- en conditietraining. Deze vindt driemaal per week plaats onder begeleiding van een fysiotherapeut. De andere dagen moet je tenminste een uur wandelen of fietsen.

Voeding
Onder begeleiding van een diëtiste wordt je voeding verbeterd. Het is van belang dat gedurende de periode van de fysieke training je voldoende eiwitten en vitaminen binnenkrijgt. Soms is het nodig om deze middels eiwit-shakes of vitaminepillen aan te vullen.

Mentale begeleiding
De ziekte en de operatie kunnen stress en angst met zich meebrengen. Door intensieve begeleiding van de verschillende zorgverleners, en op indicatie ook een psycholoog, wordt geprobeerd om stress en angst zo goed mogelijk te verminderen.

Stoppen met roken en alcohol
Het is bekend dat roken en alcohol een nadelig effect hebben op de uitkomsten van de operatie. Je wordt daarom begeleid in het stoppen met roken en drinken van alcohol.

Al met al is het een intensief programma. Het betekent dat je zelf echt aan de slag gaat om de uitkomsten van je operatie zo goed mogelijk te beïnvloeden. In plaats van passief afwachten, ga je actief je operatie tegemoet. Je zult merken dat je je na een week al fitter begint te voelen. En dat terwijl je net hebt gehoord dat je ziek bent en geopereerd moet worden. Patiënten die het programma hebben doorlopen vinden juist die ervaring een eye-opener. Fitter worden, terwijl je ziek bent. En zelf iets kunnen doen aan hoe je de operatie doorloopt, geeft een groot gevoel van zelfregie en autonomie.

Het programma kan gevolgd worden bij een aantal ziekenhuizen. In deze ziekenhuizen prehabiliteren ze volgens het standpunt van de Nederlandse Vereniging van Heelkunde en is het standaard zorg geworden voor patiënten met darmkanker:

• Beatrixziekenhuis in Gorinchem
• Deventer Ziekenhuis in Deventer
• Jeroen Bosch Ziekenhuis in Den Bosch
• Maxima Medisch Centrum in Veldhoven
• OLVG in Amsterdam
• Radboudumc in Nijmegen
• St. Jans Gasthuis in Weert
• Streekziekenhuis Koningin Beatrix in Winterswijk
• UMCU in Utrecht
• VieCuri Medisch Centrum in Venray
• Bernhoven in Uden
• Amphia Ziekenhuis in Breda
• Albet Schweizer Ziekenhuis in Dordrecht
• Weel Bethesda Ziekenhuis in Dirksland
• Isala ziekenhuis in Zwolle
• Martini ziekenhuis in Groningen
• MCL in Leeuwarden
• Nij Smellinghe in Drachten
• Rijnstate ziekenhuis in Arnhem
• St Antionius Ziekenhuis in Nieuwegein
• St Jansdal ziekenhuis in Harderwijk
• Tjongerschans ziekenhuis in Heerenveen 
• Slingeland ziekenhuis in Doetinchem
• Noord West Groep in Alkmaar
• Rivierenland ziekenhuis in Tiel
• Rode Kruis ziekenhuis in Beverwijk
• Maasstad ziekenhuis in Rotterdam

Als je geopereerd gaat worden in een ander ziekenhuis betekent dat niet dat je niet mee kunt doen aan een prehabilitatie programma. Veel specialisten kennen het programma al, maar beschikken nog niet over de logistiek of financiën om het programma aan te bieden. Je kunt dan als beste bij je behandelend specialist aangeven dat je een prehabilitatie-programma wilt volgen. De specialist kan vervolgens contact met ons opnemen voor het precieze programma, de bijzonderheden waar goed op gelet moet worden bij aanvang van het programma, en de financiering ervan. Ook is op deze website een voorbeeld-programma te vinden onder het kopje ‘voor de zorgverlener’. De behandelend specialist kan daarmee al een heel aantal stappen zetten zodat je vlot met prehabilitatie kan starten.

Prehabilitatie wordt vooralsnog niet standaard vergoed door de zorgverzekeraar. In de ziekenhuizen die hierboven genoemd staan, waar prehabilitatie onderdeel is geworden van de standaardzorg, is een alternatieve financiering geregeld, bijvoorbeeld uit innovatie-subsidies of betaalt het ziekenhuis dit zelf. Er zijn mogelijkheden onder bepaalde omstandigheden om het programma toch vergoed te krijgen.

Fit4Surgery is een programma voor patiënten die geopereerd gaan worden. Het heeft als doel om de conditie van de patiënt te verbeteren, zodat iemand beter bestand is tegen de operatie. ‘Hoe fitter erin, hoe fitter eruit’. Dit wordt prehabilitatie genoemd. Het programma bestaat uit fysieke training, verbeteren van voeding, mentale begeleiding, het behandelen van specifieke ziekten of kwetsbaarheden en het stoppen met roken en drinken van alcohol. Ook in de korte tijd die er soms is tussen moment van diagnose en operatie, kan de conditie flink verbeterd worden. Dit resulteert onder andere in minder complicaties, kortere opnameduur en sneller herstel.

Prehabilitatie wordt nu in Nederland het meeste toegepast bij patiënten met darmkanker. Er wordt momenteel door de beroepsverenigingen (NvvH, NVD, NVA etc) gewerkt aan een ‘Standpunt prehabilitatie’. Dit heeft als doel prehabilitatie in Nederland te standaardiseren en zo veel mogelijk volgens de meest actuele literatuur in te richten. De beroepsverenigingen tezamen beogen op deze wijze de kwaliteit te borgen en ook de effecten van prehabilitatie eenduidig te kunnen evalueren. De totstandkoming van het ‘Standpunt prehabilitatie’ is ondersteund door een subsidie van SKMS en met hulp van het Kennis Instituut. Het ‘Standpunt prehabilitatie’ kunt u hier downloaden.

Het programma bestaat uit een aantal onderdelen. Deze zijn fysieke training, verbeteren van voeding, mentale begeleiding, het behandelen van specifieke ziekten of kwetsbaarheden en het stoppen met roken en drinken van alcohol. De effecten van deze onderdelen samen zijn groter dan de onderdelen apart. Prehabilitatie vindt plaats op indicatie van de medisch specialist die de operatie uitvoert en wordt begeleid door een groot aantal zorgverleners: de behandelend chirurg, fysiotherapeut, diëtist, psycholoog en zo nodig internist en geriater. Het doel van het programma is dat de patiënt zo fit mogelijk wordt voorafgaand aan de operatie.

Op de verschillende plekken in Nederland waar prehabilitatie wordt aangeboden zal de logistiek en organisatie er overal net iets anders uit kunnen zien. De onderstaande beschrijving is dus van algemene aard.

Na het gesprek met de behandelend chirurg wordt de patiënt doorverwezen voor een prehabilitatie-intake gesprek. Dit kan zijn met bijvoorbeeld een casemanager of prehabilitatie-coördinator. Tijdens dat gesprek vindt de eerste screening plaats op gebied van alle vijf de pijlers en bekeken welke aanpassingen en modaliteiten geïnitieerd moeten worden. Bijvoorbeeld, bij een ijzergebreksanemie zal ook deze behandeld worden bij aanvang van het programma, en soms al voordat de fysieke training gestart kan worden. Hetzelfde geldt voor bijvoorbeeld ontregelde bloedsuikers. Het kan zijn dat dan eerst deze worden behandeld, alvorens gestart kan worden met het trainingsprogramma. Prehabilitatie blijft dus maatwerk.

Nadat de screening heeft plaatsgevonden zal er een doelgericht assessment plaatsvinden. Tijdens deze assessment worden er specifieke testen en vragenlijsten afgenomen om een goede indruk te krijgen van de fysieke en mentale toestand van de patiënt. Naar aanleiding van het assessment zal het definitieve prehabilitatie-programma worden vorm gegeven.

De onderdelen van het prehabilitatie-programma zijn:

• Fysieke training
• Verbetering voeding, eiwitverrijking en micronutriënten-suppletie
• Mentale ondersteuning
• Staken roken en drinken alcohol
• Behandeling comorbiditeit en kwetsbaarheden

In het ‘Standpunt prehabilitatie’ worden de details van de modaliteiten weergegeven.

Het programma kan gevolgd worden bij een aantal ziekenhuizen. In deze ziekenhuizen prehabiliteren ze volgens het standpunt van de Nederlandse Vereniging van Heelkunde en is het standaard zorg geworden voor patiënten met darmkanker:

• Beatrixziekenhuis in Gorinchem
• Deventer Ziekenhuis in Deventer
• Jeroen Bosch Ziekenhuis in Den Bosch
• Maxima Medisch Centrum in Veldhoven
• OLVG in Amsterdam
• Radboudumc in Nijmegen
• St. Jans Gasthuis in Weert
• Streekziekenhuis Koningin Beatrix in Winterswijk
• UMCU in Utrecht
• VieCuri Medisch Centrum in Venray
• Bernhoven in Uden
• Amphia Ziekenhuis in Breda
• Albet Schweizer Ziekenhuis in Dordrecht
• Weel Bethesda Ziekenhuis in Dirksland
• Isala ziekenhuis in Zwolle
• Martini ziekenhuis in Groningen
• MCL in Leeuwarden
• Nij Smellinghe in Drachten
• Rijnstate ziekenhuis in Arnhem
• St Antionius Ziekenhuis in Nieuwegein
• St Jansdal ziekenhuis in Harderwijk
• Tjongerschans ziekenhuis in Heerenveen 
• Slingeland ziekenhuis in Doetinchem
• Noord West Groep in Alkmaar
• Rivierenland ziekenhuis in Tiel
• Rode Kruis ziekenhuis in Beverwijk
• Maasstad ziekenhuis in Rotterdam

Deze ziekenhuis prehabiliteren ook, maar dan volgens eigen protocollen:

• Bravis ziekenhuis in Roosendaal
• Elkerliek ziekenhuis in Helmond
• ErasmusMC in Rotterdam
• Ziekenhuis Groep Twente in Hengelo

Er zijn een heel aantal stappen waaruit de implementatie van Fit4Surgery bestaat, zoals inhoudelijke ondersteuning van de behandelend specialisten, overeenstemming tussen de betrokken zorgverleners, aanpassingen in de logistiek en financiële ondersteuning. De overeenkomst tussen de ziekenhuizen waar prehabilitatie geïntroduceerd is als standaard zorg is een bestuurlijk en financieel commitment. De Stichting Fit4Surgery biedt een (digitale) ‘Workshop Prehabilitatie’ waarin ook de implementatie aan bod komt. Deze workshop is heel nuttig als uw instelling overweegt om prehabilitatie te implementeren. Ook helpen we als stichting andere zorginstellingen met de implementatie. Voor meer informatie kun je contact met ons opnemen.

Prehabilitatie wordt vooralsnog niet standaard vergoed door de zorgverzekeraar. In de bovenstaande ziekenhuizen waar prehabilitatie onderdeel is geworden van de standaardzorg, is een alternatieve financiering geregeld, bijvoorbeeld uit innovatie-subsidies, de tijdelijke beleidsregel innovatie (landelijke vergoeding door CZ en VGZ tot eind 2024), individuele afspraken tussen ziekenhuizen en zorgverzekeraars of betaalt het ziekenhuis dit zelf. Er zijn mogelijkheden onder bepaalde omstandigheden om het programma vergoed te krijgen. Voor aanvullende informatie kun je contact met ons opnemen.